Jakolarda Beslenme (1.Bölüm)

JakolardaBeslenme

1. Beslenme hakkında genel bilgiler :

Düzgün ve doğru beslenme sağlıklı bir evcil hayvana sahip olmanın ilk şartıdır.

Papağanlar doğal ortamlarında vakitlerinin büyük bir bölümünü yiyecekleri aramak, sert kabuklu yemişlerin(ceviz, fındık vs), meyvelerin, tohumların ve sebzelerin kabuklarını ayıklayarak yemeğe hazır hale getirmek ile geçirirler. Dolayısı ile beslenme sadece yemek yemek için doğal bir ihtiyaç değil günlük yaşantısının bir parçası olan aktiviteler bütünüdür. Ev ortamında yasayan papağanlar, vahşi doğadaki gibi yiyecek aramak durumunda olmadıklarından bu uğraş yerine geçecek benzer aktiviteler, oyunlar geliştirmek kusun doğal dengesini sağlaması ve oluşabilecek davranış bozukluklarının(bağırma, ısırma, tüy yolma vs...) önüne geçilmesi açısından önemlidir.
Papağanınız beslenmesinde öncelikle aşağıda belirtilen ana kurallara dikkat etmek gerekmektedir:

Genellikle” papağanların temel beslenme ihtiyaçları insanlarınkinden farklı değildir.
Doğal yollardan alınan vitaminler kimyasal olarak kullanılan vitaminlerden daha faydalı ve daha az tehlikelidir.
Papağanlar çoğu zaman değişime ve/veya değişikliklere karşı koyarlar. Bu yabani hayvanlarının doğasından gelen bir özelliktir. Vahşi yasamda anne ve baba Olgunlaşma sürecinde yavruya hangi yiyeceklerin nasıl seçileceğini, ne şekilde yeneceğini öğretir. Yavru olarak alınan veya elde yetiştirilen papağanlarda ise bu görev sahiplere düşmektedir. Yeni bir yiyeceğe alıştırmak biraz zaman alabilir ancak zorlamadan ısrarcı olmak gerekmektedir.
Papağanlar çevresinde yasayan sürüyü(ki evimizde bu bizleriz) birçok konuda olduğu gibi yemek seçmek ve yemek için de örnek model olarak alırlar.
Olumlu alışkanlıklar genç yaslarda daha kolay edinilir.
Aşırı yağlı, içinde koruyucu ve/veya doğal olmayan katkılar içeren yiyecekler papağanlar için uygun değildir.
Papağanlar her zaman kendileri için en faydalı yiyecekleri seçerek yemezler, çeşitli yiyeceklerin olduğu bir kaptan en fazla beğendiklerini tercih ederler.
*Yiyeceklerin ve suyun tazeliği, temizliği kesinlikle kontrol edilmelidir. Bozuk, küflü ve bayat yiyeceklerin verilmemelidir.
Ne yazık ki birçok papağan sahibi ve satıcısı, uğraşmamak, zamansızlık, bilgisizlik nedeni ile kuşları tek tip besinle (özellikle çekirdek) beslemekte buda maddi ve manevi olarak önemli bir değere sahip olan papağanların zaman ile hastalanmalarına ve yaşamlarının kısalmasına hatta ölümlere sebep olmaktadır.

2.Dengeli beslenme:Papağanlar için besleyici bir diyet A vitamini ve kalsiyum içermelidir. Su ve yiyecekler her zaman taze olmalı, bayat, bozulmaya yüz tutmuş olanların verilmesinden kesinlikle kaçınılmalıdır.
Ayrıca aşırı yağlı, sekerli, tuzlu ve içinde koruyucu, suni katkılar (besin boyaları vs.) içeren yiyeceklerin alerjik reaksiyonlara ve cilt problemlerine neden olabileceğine göz ardı edilmelidir.(Faydalı ve zararlı besinleri detay olarak “Beslenme tablosu” bölümünde görebilirsiniz)
Çeşitli renk, şekil ve boylardaki yiyecekler aşağıdaki oransal miktarlar dikkate alınarak verilmelidir:

DİKKAT:Ön görülen oranlar yaklaşık olup günlük beslenmede birbirleri arasında kaymalar, geçişler olabilir.

*Proteinler- % 20’nin üzeriProteinler yasamın temel taslarını oluşturan amino asitlerden meydana gelmişlerdir. Tohumlar gibi bir çok protein kaynağı amino asit oranı açısından zayıf olduklarından besleyici değerleri düşüktür. Bunlar ile birlikte pirinç, fasulye benzeri besinler verilerek protein oranı zenginleştirilebilinir. Diğer yüksek değerli protein kaynakları olarak diyet yoğurt, diyet peynir, kati pişmiş yumurta, mısır, kepekli pirinç, makarna, iyi pişmiş olmak kaydı ile yağsız tavuk, beyaz balık, yağsız hindi ve yağsız dana eti papağanlara verilebilir.

 

 

 

Bunların dışında papağanlar için özel kati mamalar/kurabiyeler genellikle yüksek protein içerirler. Ancak bunun dışında kedi, köpek gibi memeli hayvanların farklı protein/yağ oranı ihtiyaçlarına göre hazırlanan kati mamaların /kurabiyelerin papağanlara verilmesi tavsiye edilmemektedir.

 

*A vitamini içeren sebze ve meyveler- % 30 civarındaYüksek miktarda A vitamini içeren sebzeler papağanınızın ihtiyacı olan önemli bir yiyecektir. Bazı meyveler iyi bir A vitamini kaynağı olmasına rağmen meyveler genellikle sebzelere oranla bu açıdan o kadar besleyici değildir. A vitamini papağanın deri(iç/dış) ve tüylerinin sağlığı, görme, iskelet gelişimi, üreme için önemlidir. Kuşların bağışıklık sisteminin güçlü olmasını dolaylı olarak sağlar. Sebze ve meyvelerde bulunan “Karoten” hazım esnasında metabolizma tarafından A vitaminine dönüştürülür.
*Önemli A vitamini kaynakları:Yeşil sebzeler: Ispanak, brokoli, yeşilbiber, acı biber, hindiba, hardallı yeşil sebzeler, pazı hububat filizleri vb.

 

 

Sarı-Turuncu sebzeler: Havuç, kırmızıbiber, mısır, bal kabağı, mısır, tatlı patates vb...

 

Meyveler: Şeftali, nektarın, kayısı, papaya v.b...

A vitamini ayni zamanda yumurtada, ette, peynirde de bulunur.

A vitamini eksikliği (Avitaminoaz A) önemli bir hastalık olup gözlerde yaslanma, sürekli burun akıntısı, sık hapşırma, görmede bulanıklık yaralarda geç iyileşme başlıca belirtileridir ve özellikle Amazon papağanlarında yaygındır.

 

* Diğer sebze ve meyveler - % 15-20 arası:

A vitamini açışından zengin olmayan sebze ve meyvelerde besleyici değerleri ve psikolojik açıdan faydaları nedeni ile önemlidir. İyi pismiş mısır, bezelye(kılıfı ile), karnabahar, lahana(muhabbet kuşları hariç), Brüksel lahanası,yeşil fasulye, pişmiş enginar, domates, patates, elma (çekirdeksiz), üzüm, muz, portakal(çekirdeksiz),armut(çekirdeksiz), çilek, dut, kiraz(çekirdeksiz),,nar gibi sebze ve meyveler beslenme çeşitliliğini sağlama yönünden iyi besinlerdir.
Bu noktada sebze ve meyveler papağana verilmeden önce su ile iyice yıkayarak kimyasal (böceklere karşı koruyucu, bozulmayı önleyici) maddelerden temizlenmeli, aşırı soğuk/donmuş (buzdolabından yeni çıkmış) veya aşırı Sıcak (sebzeler papağanın tercih sekline göre haşlanabilir) olarak verilmesinden kaçınılmalı, çeşitli sekilerde ve yiyebileceği boyutlarda keserek hazırlanmalıdır.
Ayrıca hazırlanan sebze ve meyvelerin zaman ile bozulabileceği dikkate alınarak 4-5 saat sonra yenilmeyen yiyecekler beslenme kabından alınmalıdır.

 

 

*Tohumlar(Ay çekirdeği, kabak çekirdeği vb.) –Yaklaşık % 15-20

Aşırı sekerli, tuzlu, küflü, bayat, kavrulmuş tohumlardan kaçınılmalıdır. Çevremizde hazır olarak papağan ithal ve yerli yemler satılmakta olduğu gibi büyük papağanlar için %60/70 ayçiçeği, yulaf, buğday, mısır, yer fıstığı ve kabak çekirdeği tohumu ile kendi karışımınızı da hazırlayabilirsiniz. Küçük papağanlar için ise %40 darı, %20 kanarya temi, %10 yulaf, %20 ay çiçeği ve % 5 nijer ve kenevir uygundur.
Bu noktada kullanılan tüm tohumların ilaçlanmamis, koruyucu madde eklenmemiş ve bayat olmaması şarttır. Tazeliğine emin olmadığınız (birbirine yapışmış, küflü, çürük) hazır yemleri, tohumları papağanlarınıza vermeyiniz. Tohumların tazeliğini ölçmek için filizlendirme yapabilirsiniz. Tanelerin en az yarısı filizleniyorsa yeminizi taze olarak kabul edebilirsiniz.

 

Filizlenmiş tanelerFilizlenmiş taneler değerli bir besin olup hazırlanması oldukça kolaydır. Buğday, yulaf, mısır ve ayçiçeği filizleri her zaman verilebilir. Filizler mükemmel bir A, B,E vitamini kaynağıdır. Ayrıca kalsiyum, magnezyum, potasyum ve demir gibi mineralleri de içerir.

 

Hazırlanışı:

*Taneleri temiz su ile iyice yıkadıktan sonra soğuğa maruz olmayan ilik bir yerde 24 saat suda bırakınız.

*24 saat sonunda tekrar iyice yıkadıktan sonra nemli bir peçete kâğıdı veya sünger üzerine yayıp güneş ışığına direk olarak maruz olmayacak ve temiz hava alacak bir yere koyunuz.(İdeal filizlenme Sıcaklığı 18-24 derece arasıdır. Taneler günde 1-2 kez su ile yıkanır.

*Filizler 3-4 gün içinde yedirilmeye hazır hale geleceklerdir(1-2cm) Eğer son gün filizlerinizin bulunduğu kap güneş ışığı altına konursa klorofil üretmeye başlayacaklarından daha besleyici olacaklardır.

 

Ancak bu yem özellikle sıcak havalarda çok çabuk bozulur. Sabah yemek kabına konulan filizler öğle saatlerinde alınarak atılmalı ve kap iyice yıkanmalıdır.

 

Aşağıdaki videoda tohum çimlenmenin nasıl yapıldığı görülmektedir:

 

 

Yağlı besinler- Yaklaşık % 5-10

*Günlük tüketilen fındık, ceviz, çekirdek ve peynir gibi ürünler günlük ihtiyacını karşılamak maksadı ile papağanınıza az miktarda verilebilir. Yüksek yağlı çekirdek ve benzeri yiyecekler papağan tarafından çok sevilse bile aşırı olarak verilmekten kaçınılmalıdır.

*Kalsiyum özellikle Afrika Grisi(Jaco) papağanların günlük beslenmelerinde ana olarak kemik gelişimini, yumurta kabuğunun oluşumunu ve kan pıhtılaşmasını sağlayan önemli bir ihtiyaçtır.

 

*Bunların dışında vereceğiniz taze ağaç dalları papağanınızın kemirerek gagasının uzamasını engeller, can sıkıntısını önler ve değerli bir besin kaynağıdır. Ancak dalların zararlı olmayan ağaçlardan(leylak, kavak, dut, meşe, fındık, ıhlamur vb.)seçilmesine, ilaçlanmamış ve yol kenarındaki egzost gazlarından etkilenmemiş olmasına dikkat edilmelidir.

*Papağanınızın içme suyu daima temiz ve taze olmalı gerekirse kapalı ambalajlarda satılan sular tercih edilmelidir.

 

Eğer papağanınız yukarıda belirtilen yiyeceklerden yeterli oranda faydalanamıyorsa vitamin takviyesi yapabilirsiniz. Vitaminler toz veya sıvı olarak satılmakta ülkemizde olup en yaygın olarak içme suyuna karıştırılan damlalar seklinde bulunmaktadır. Ancak tüy dökme, yuvalama, stres gibi özel dönemler hariç kusun doğal yollardan gerekli vitaminleri alması en uygun olanıdır. Suya konulan sıvı vitaminler suyun tadını bozacağı gibi zamanla suda mikrop oluşmasına da neden olabilir. Yiyeceklerin üzerin konulan toz vitaminler ise zamanla değerlerini kaybederler.

 

3. Besleme Tablosu-Faydalı ve zararlı yiyecekler:

Aşağıdaki tablo papağanların tercihlerinden ziyade yiyeceklerin besleyici değerleri dikkate alınarak çeşitli kaynaklardan derlenmiştir. Papağanlarımıza verirken dengeli beslenme kısmındaki oranlar göz önünde tutulmalıdır.

*Çok Faydalı besinler :

Kepekli pirinç, Havuç, Brokoli, Bezelye, Ispanak, Karnabahar, Patates, Kuşkonmaz, Yeşil ve kırmızıbiber, Yumurta (Pişmiş), Tavuk/hindi eti (Pismiş), Muz(kabuksuz), Elma (Çekirdeği ayıklanmış), Yoğurt, Kabak çekirdeği, Bulgur, Kepek ekmeği, Mısır ekmeği, Kepekli/Sebzeli makarna (Pişmiş/çiğ), Mısır (Koçanı çok fazla verilmemelidir)

*Faydalı besinler :

 

Üzüm (Çekirdekleri ile), Portakal (Çekirdeği ayıklanmış), Şeftali (Çekirdeği ayıklanmış), Limon (Çekirdeği ayıklanmış), Armut(Çekirdeği ayıklanmış), Greyfurt (Çekirdeği ayıklanmış), Çilek, Dutgiller(karadut, dut, ahududu…), Ekmek, Makarna (Pişmiş/çiğ), Şalgam, Kiraz(Çekirdeği ayıklanmış), Vişne (Çekirdeği ayıklanmış), Domates, Salatalık, Badem, Pirinç (Pişmiş), Sarımsak, Yeşil fasulye, karpuz(Çekirdekleri ile), Kavun (Çekirdekleri ile)

 

*Sınırlı faydalı besinler: (Besleyici değeri yüksek ancak yağlılar)

Yerfıstığı(Tuzsuz ve fazla kavrulmamış), Ceviz, Dana eti (Pişmiş), Ay çekirdeği(Tuzsuz ve fazla kavrulmamış), Krem ve sert peynirler (Diyet olanlar tercih edilmeli), Fındık(Tuzsuz ve fazla kavrulmamış)

*Nötr besinler : (Besleyici değeri düşük ancak zararlı olmayanlar)

Kabak, Kereviz, Patlamış mısır (Yağsız), Beyaz ekmek, Kıvırcık salata, Kraker ve Bisküitler(Diyet olanlar tercih edilmelidir)

*Zararlı besinler : (Zehirli olmayıp aşırı yağlı, tuzlu veya sekerli besinler)

Patates kızartması, Cips, Sosis, Kek, Tereyağı ve margarin, Dondurma, Kek ve kurabiyeler, Konserve yiyecek ve çorbalar

*Zehirleyici besinler (zehirli ve zararlı besinler)

Çikolata, Kahve(kafein), Alkollü içecekler(Alkol), Gazlı içecekler, Süt (hazım için gerekli enzimler kuşlarda yoktur), Kuru meyveler(Sülfat ve/veya sülfür içerirler), Soğan (Pişmiş /çiğ-Aşırısı kandaki hemoglobini bozar), Mantar, Elma çekirdeği (siyanür içerir)

Turunçgiller günde 4-5 dilimden fazla verilmemelidir.
Yiyecekler eğer ısıtılarak veriliyorsa Teflon veya yapışmaz malzeme içeren kaplar kullanılmamalıdır. Bu tür malzemelerin çıkardığı gazlar papağanınızı zehirleyebilir.

DİKKAT:

Yediği besinlerin çeşitliliğine göre papağanınızın tuvaletinin rengi değişebilir, kati veya sıvı hal alabilir. Bu sizi korkutmamak ile beraber devamlı gözlemlemeyi ihmal etmeyiniz. Kuşunuzun davranışlarında ve günlük aktivitesinde bir farklılık gördüğünüzde hemen uzman bir
veterinere başvurunuz.
4 . Yiyeceklerin verilmesi- Beslenme ekipmanları:Papağanlar için olan çoğu kafeslerde en az üç veya dört adet kap bulunmalıdır. Bu kaplardan birincisine taneli yemler( Hazır yem, kurabiye .), ikincisine meyve ve sebzeler, üçüncüsüne su koyabilirsiniz.

Yiyecek kaplarının yerlerine iyice takılı/bağlı olmasına dikkat edilmeli, papağanın boyutlarına/cinsine göre kapların malzemelerine dikkat edilmelidir. Afrika grisi(Jaco), Macaw(Ara) ve kakadu gibi kuşların daha kuvvetli gagaları olduğu için mümkün olduğunca metal(Paslanmaz çelik-Çinko kaplılar hariç) kaplar kullanılmalıdır. Kapların kenarları keskin olmamalıdır. Sert plastik kapların büyük papağanlar tarafından kırılma ihtimali vardır.