Jako Papağanlarda Tüy Yolma (2)

 

JAKOLARDA TÜY YOLMA - ll :

Öncelikle evde bakılan kuşun özelliğini iyi bilmek, türüne özgü gıdalarla beslemek, kafes bakımını yapmak ve kuşun gün ışığı görme ve uyku saatlerini ayarlamak, kuşa dinlenme yeri sağlamak, gerekli ilgiyi göstermek, yeterince banyo yaptırmak, gıdalarını çeşitlendirmek, alerjik etkili gıdaları bilmek ve kuşun ev içinde sosyal bir varlık olduğunu unutmamak gerekir.

Kuşlar tüylerini düzeltmek, tüy çıkışını kolaylaştırmak ve suyun tüye geçişini önlemek amacıyla düzenli olarak kendi tüylerini gagalarıyla didiklerler. Kafes arkadaşları da zaman zaman birbirlerini didikler. Bu normal bir davranıştır.
Kuşun kendi tüyünü yolması baş dışındaki vücut bölgelerindeki tüyleri devamlı şekilde koparması, kırması veya deriyi de yaralayacak şekilde didiklemesi belirtisidir. Kafes arkadaşının neden olduğu tüy yolmada bu belirtiler yukarıdaki bölgelerin yanı sıra baş bölgesi tüylerinde de gözlenir.
Tüy yolmanın en sık rastlandığı kuşlar Afrika gri papağanı, macaw, conur, gri yanaklı paraketdir. Bu durum muhabbet kuşu ve Amazon papağanında nadiren görülür.

Kuşlarda tüy yolmanın başlıca nedenleri beslenme bozuklukları ve organ hastalıkları, kuşun davranışlarını kötü yönde etkileyecek çevre şartlarındaki değişiklikler, fiziksel gereksinimlerinin karşılanmaması ve iletişim yoğunluğundaki değişimdir.

Papağanlarda tüy yolmanın en önemli nedenleri cinsel yalnızlık ile ev ortamındaki ve evdeki bireylerle kuş arasındaki ilişkilerdeki değişikliklere bağlı psikolojik bozukluklardır. Bunun dışında beslenme bozuklukları, paraziter hastalıklar, iç organ hastalıkları ve tüylerin yapısını bozan hastalıklar ikinci derecede önemli nedenlerdir.

Kuşlarda tüy dökülmeleri ve tüy yolmanın ana nedenleri:
- Tüylerdeki gelişim eksiklikleri
- Yaralanmalar
- Gözyaşı akıntıları
- Alerjik nedenler
- Akarlar
- Hormonal eksiklikler
- Protozoal hastalıklar
- Çevresel faktörler
- Kıl folikülleri iltihapları
- Viral enfeksiyonlar
- Stres
- Alışkanlıklar diye sıralanabilir.

Tüy gelişim eksikliğinde tüylü olması gereken bölgelerde tüy bulunmaz. Çıkan tüyler anormal yapıdadır. Kısa süre içinde dökülür ya da çıkış süresi uzar (normal süre 21-25 gün).

Yaralanmalara bağlı olarak oluşan tüy dökülmelerinde yaralanmanın deride oluşturduğu tahribat önemlidir. Serin ve kıl foliküllerinin tahrip olduğu olaylarda yara bölgesi iyileştikten sonrada bu bölgede yeni tüyler çıkmaz. Hafif yaralanmalarda dökülen tüyler normal süresi içinde tekrar çıkar.

Gözyaşı akıntılarının bol olduğu durumlarda ki bazı sistemik hastalıklar ve göz hastalıkları bu guruptadır. Gözyaşının temas ettiği bölgelerdeki kıllar dökülürler eğer rahatsızlık devam eder ve kuşunuz tedavi edilmezse bu akıntılar bölgede irkiltilere neden olur ve bir daha o bölgeden kolay kolay tüy çıkmaz.

Kozalaklı ağaçlarla temas eden bazı türlerde alerjik reaksiyonlara bağlı tüy dökülmeleri görülür. Alerjen maddeler ortadan kaldırıldığında ya da bu tür maddelere kuşun teması engellendiğinde tüyler tekrar çıkar.

Akarlar bir parazit türüdür. Göz, gaga ve vent bölgesinde bal peteğine benzeyen yaralar oluştururlar. Bu bölgelerde tüy dökülmeleri oluşur.

Tüyün yeniden çıkmadığı veya tüy değişiminin gerçekleşmediği kuşlarda şişmanlık ya da deri tümörleri varsa tiroit bezinin düzgün çalışmadığından şüphelenmek gerekir


Çevresel faktörlerde kuşun bulunduğu ortamdaki hava nemindeki düşüşlerde de tüyün çıkma süresinde uzama ve tüy dökülmeleri görülebilir.

Polifolikulitis adı verilen yaygın kıl folikülleri iltihaplarında da tüy dökülmeleri oluşur ve yeni tüyün çıkma süresi başlarda uzar tedavi edilmediği durumlarda tüysüzlük kalıcı olabilir.

Kuşlarda görülen pek çok viral hastalıkta da geçici tüy dökülmeleri görülebilir.

Kuşun kendi tüyünü yolması olgusuysa pek çok nedene bağlı olarak şekillenir ve sistemik bir muayeneyi gerektirir.

- Enfeksiyonlar
- Metabolik hastalıklar
- Zehirlenmeler
- Tüy ve deri parazitleri
- Kıl folikülü iltihapları
- Hormonal sistem rahatsızlıkları
- Tümörler
- Üreme sistemi anormallikleri
- Davranış bozuklukları v.b pek çok sebep sayılabilir.

Erkek kuşlarda görülebilen bazı davranışlar; Dişi kuşlara hatta kendi yavrularına karşı saldırganlık göstererek onlarda tüy dökülmelerine neden olabilirler. Erkek kuşlar bazen yuva yapmak amacıyla kendi tüylerini yolabilirler. Erişkin kuşlar daha genç kuşlarla bir araya konulduklarında da erişkinlerde kendi tüylerini yolma davranışı görülebilir. Kafes boyunun yeterli olamaması, kuşlara banyo yapma imkânının tanınmamasında da tüylerin yolunması davranışı görülebilir. Psikolojik tüy yolma ise daha çok Amazon papağanı, Afrika gri papağanı ve Macaw'da görülür. Uygulanan yanlış tedavi yöntemleri tüy yolma alışkanlığının oluşmasının en büyük nedenidir. Çünkü tüy yolma uzun süren hastalık ya da stres sonucu oluşur. Kuşlarda tüy yolma problemi ortaya çıkar çıkmaz mutlaka veteriner hekime muayene ettirilip nedenler tespit edilmeli ve gereken tedavi yöntemi titizlikle uygulanmalıdır.

Kuşlar ilk olarak kanat ve kuyruk sonra sırt ve göğüs bölgesi tüylerini yolarlar, baş ve boyun bölgesindeki tüyler sağlam kalır. Psikolojik tüy yolmanın nedenleri alışkanlık, can sıkıntısı, korku, sinirlilik, yeni kafes arkadaşı, yeni oyuncak, eve başka bir hayvanın alınması, kafes arkadaşının olmayışı, kafes arkadaşının ölmesi ve diyet değişikliliği gibi sebepler olabileceği gibi Hipotiroidizimde (tiroit yetmezliği) özellikle baş bölgesinde kaşıntı ve kabuklanmanın bulunmadığı tüy dökülmesi de olabilir.

Özet olarak tüylerini yolmaya başlayan kuşlarda;
1. Öncelikle bakım ve besleme şartları dikkatle incelenerek eksiklikler giderilmeli,
2. Son zamanlarda yapılan değişiklikler değerlendirilerek düzeltilmelidir.
3. Klinik muayeneleri yapılarak organlardaki olası bozukluklar belirlenip gerekli sağaltım başlatılmalıdır.
4. Tüy yolma psikolojik nedenlerden ileri geliyorsa kuşun sosyal ihtiyaçları dikkate alınarak çevre şartları ve iletişim şartlarında gerekli düzeltmeler yapılmalıdır.

Tüy yolmanın sağaltımında yukarıda belirtilen amaçları karşılayabilmek için yapılabilecek başlıca uygulamalar şunlar olabilir:
1. Kuşa yağlı tohumların dışında farklı gıdalar, özellikle A vitamini ve kalsiyum gereksinimlerini karşılayacak besin maddeleri verilir ve vitamin-mineral karışımından oluşan katkı maddeleri kullanılır.
2. Organ hastalığı tanısı veya şüphesi varsa gerekli ilaçlar verilir.
3. Tüylerde ve deride doku bütünlüğü bozulmuşsa gerekli sağaltım başlatılır ve kuşa yakalık takılarak kuşun ilave bozukluk oluşturmasına engel olunur.
4. Kuşun günlük olarak banyo yapmasına olanak sağlanır veya bulunduğu ortam nemlendirilir.
5. Kafesin evdeki konumunda değişiklik yapılır.
6. Kafes içine değişik oyuncaklar ve kuşun aktivitesini artıracak ve onu oyalayacak gıdalar (mısır koçanı, havuç püskülü gibi) konur. Ayrıca daha geniş bir kafes alınarak içindeki tünek sayısı ve çeşidi artırılır.
7. Kuş zaman zaman kafes dışına çıkarılır ve onunla daha sık ilgilenilir.
8. Kuşun günlük 10-12 saatlik uykusunu tam olarak alması sağlanır. Bu amaçla kafes ışık ve sesten uzak tam sakin bir ortama taşınır.
9. Kuş gün içinde yalnız bırakılmaz veya televizyon, radyo video gibi cihazlar kullanılarak oyalanır.


Teşhis ve Tedavi: Yukarıda bahsedildiği gibi tüy yolma ya da tüysüz kalmanın nedenleri oldukça çoktur. Bazen çok uzun bir tedavi gerektirebilir ve sonucun garantisi de olmayabilir. Tedavi ve teşhiste mutlaka kuşlardan anlayan bir veterinere danışmanız gerekir.

Kaynaklar: www.veterinerx.com ve çeşitli yerli yabancı kaynaklar